- Sinds de invasie van Oekraïne eind februari 2022 heeft de Russische economie een ware metamorfose ondergaan.
- Westerse sancties hebben Moskou gedwongen alternatieve handelspartners te vinden.
- Bekijk 4 grafieken over de dramatische omwentelingen in de economie van Rusland.
- Lees ook: Rusland ondergaat een ‘omgekeerde industrialisatie’, volgens de centrale bank van Finland
Sinds de invasie van Oekraïne eind februari 2022 heeft de Russische economie een ongekende transformatie doorgemaakt. Westerse landen hebben Rusland uitgesloten van internationale betaalsystemen en boycots van Russische energie hebben ervoor gezorgd dat Rusland halsoverkop op zoek is gegaan naar nieuwe afnemers van olie en gas.
Voorafgaand aan wat president Vladimir Poetin kenschetste als een ‘speciale militaire operatie’, was Rusland de twaalfde economie van de wereld. Het land was goed voor ongeveer een kwart van de olie-import van de Europese Unie en 40 procent van Europese import van aardgas.
Na veertien maanden oorlog staat de positie van Rusland als energiegrootmacht onder druk en kampt de Russische economie met tal van problemen.
Hieronder belichten we in vier grafieken uit economische rapporten van de Europese Centrale Bank de transformatie van de Russische economie.
1) Handel tussen Rusland en de eurozone dramatisch ingezakt
De handel tussen de eurozone en Rusland is ingestort. Volgens berekeningen van de Europese Centrale Bank is het handelsvolume sinds de start van de oorlog gehalveerd.
De Europese invoer van Russische energie is bijzonder sterk gedaald, omdat de sancties hebben geleid tot een verbod op de import van respectievelijk kolen in augustus 2022, ruwe olie in december 2022 en geraffineerde olieproducten in februari 2023, zo schrijven de economen van de ECB.
De bovenstaande grafiek uit het Economisch Bulletin van de ECB laat zien hoe sancties de handel tussen de eurozone en Rusland, zowel wat betreft de export als de import, fors hebben doen afnemen.
2) Russische oliehandel verschuift van Europa naar Azië
Voordat de sancties van kracht werden, namen de Europese Unie en andere westerse landen meer dan 2 miljoen vaten Russische olie per dag af, zo blijkt uit de gegevens van de ECB. Maar dat patroon is sinds de start van de oorlog in Oekraïne gekanteld, waarbij de handelsstroom naar Azië is verschoven. China en India zijn inmiddels de grootste afnemers van Russische olie.
"De export van ruwe olie per schip vanuit Rusland naar de Europese Unie is tussen februari en november 2022 met bijna 70 procent gedaald, wat neerkomt op een daling van 1,4 miljoen vaten per dag", schrijven economen van de ECB in een recent rapport. Ze merken op dat de Russische oliestromen grotendeels naar Azië zijn omgeleid.
De westerse sancties hebben aanvankelijk tot een sterke daling van de Russische uitvoer van ruwe olie per schip geleid, maar daarna zijn de handelsvolumes weer hersteld. Dit wijst erop dat Rusland in staat is de oliehandel te verleggen naar andere landen.
"Per saldo zijn de Russische exportvolumes van ruwe olie per schip sinds het van kracht worden van de sancties gemiddeld genomen vrijwel ongewijzigd gebleven, in vergelijking met de exportvolumes in november 2022", schrijven de economen van de ECB.
3) Rusland is voor import veel afhankelijker geworden van China en andere Aziatische landen
De onderstaande grafiek van de ECB laat verder zien hoe Rusland sinds het begin van de oorlog afhankelijker is geworden van China en andere Aziatische landen.
Als je de totale Russische import neemt, dan is het aandeel van de VS en een groot deel van Europa met meer dan 5 procentpunt gedaald in de twaalf maanden tot en met januari 2023. Het aandeel van China is daarentegen met meer dan 5 procentpunt gestegen.
4) Economie Rusland: militaire uitgaven schieten omhoog, private sector onder druk
Tot slot merken de economen van de ECB op dat de officiële economische statistieken van Rusland minder betrouwbaar zijn geworden, sinds de start van de oorlog in Oekraïne.
ECB-econoom Adrian Schmith en beleidseconoom Hanna Sakhno schrijven in een rapport voor het Centre for Economic Policy Research van afgelopen februari dat de economische klappen die de Russische economie heeft gekregen, vooral zichtbaar zijn bij de binnenlandse economische activiteit.
Sakhno geeft in een e-mail tegenover Insider aan dat de dynamiek van het Russische nationaal inkomen (bbp) ook de sterke toename van de militaire uitgaven weerspiegelt. Deze uitgaven verdoezelen de vertraging van de particuliere economie.
"Dit is zichtbaar in onze alternatieve indicator voor de binnenlandse economische activiteit: de detailhandelsverkopen zijn gedaald, de verkoop van vliegtickets voor binnenlandse vluchten staat onder druk en de huizenmarkt stagneert", schrijft ze in de e-mail.
"Dit zijn de zaken die bedrijven leveren en consumenten kopen in een economie. Onze indicator laat zien dat de Russische economie krimpt voordat de officiële cijfers worden gepubliceerd, juist omdat we gebruik maken van hoogfrequente indicatoren uit de private sector."
De onderstaande grafiek uit het rapport van Sakhno en Schmith illustreert hoe de daling van de consumptie van huishoudens de initiële krimp in maart 2022 grotendeels heeft veroorzaakt. Volgens de auteurs weerspiegelt dit de daling van de invoer na het instellen van westerse sancties.
